O Lume Novo

            A pesar de que as lareiras de antano xa foron substituídas pola vitrocerámica, a indución ou a calor azul, na que se considera a noite máis fría do ano, o lume cobraba na tradición galega unha especial significación, á fin el é quen vai vencer as baixas temperaturas e quen lle vai dar luz ás tebras do solsticio.

            O lume é considerado no imaxinario popular como un ser vivo, xa sexa porque non se apaga, senón que se mata ou morre, e se aviva cando medra, revestido con todo un ritual que, a pesar dos tempos, permanece no subconsciente como unha especie de veneración a unha divindade. E así, por exemplo, ó lume do fogar non se lle bota o lixo das varreduras nin se cuspe sobre el porque sería emporcalo, e ninguén emporca aquilo que nos merece respecto e estima. El vén sendo a forza vital dentro do fogar, aquel que mantén o sosego, arredor do que se manifestan as opinións, desexos e promesas, non en van, en todas as culturas se conta como foi doado por algún deus benfeitor, e cando non roubado por algún heroe para ben da humanidade.

            E como tal ser vivo o lume ten o seu momento para nacer, precisamente na longa e fría noite solsticial a partir do Tizón de Nadal: é o Lume Novo, un ritual que a pesar de ser anatemizado e incluso prohibido desde os primeiros anos da cristiandade, permaneceu como elemento apotropaico a través dos séculos, con todas as variantes, propias de cada lugar e de cada necesidade.

            Nace, pois, na véspera do Nadal, e tal nacemento prepárase vasoirando ben a lareira para eliminar todo resto de pasado, á fin estamos preparando o nacemento dun ser novo. Acendíase un groso tronco preferentemente de loureiro, planta sempre verde e polo tanto sempre viva, que había de estar ardendo alomenos ata o primeiro de ano e o resto do tizón gardábase, arredábase a un lado da lareira, para incluír no lume cando algunha desgracia ameazaba á familia, tal nas noites de treboada, cando vai nacer algún animal ou cando se anuncia sarabia.

Pero o Lume Novo, tamén ten unha función solidaria na mesma noite de Nadal, cando se reúne a familia en torno á mesa da fartura, á cea que se fai como un esconxuro contra as penurias propias desta época do ano en que os campos adormecen e se baleiran as despensas, pois a esta cea non só están invitados os vivos, senón tamén os finados, a quen se lle pon un prato e unha cadeira para que, simbolicamente, se unan ó ritual e participen do ágape. E ó remate, cando se recolle a mesa, hase (ou habíase) de ter moito coidado de non varrer arredor do lume do fogar, porque pode estar a alma dalgún antepasado sentada para pasar esta noite á calor e en familia, e tamén por iso, hase de asegurar que o lume permaneza aceso toda a noite. Non en van esta é unha festa familiar, á que tamén asisten os ausentes.

Hoxe en día, tempos de egoísta mercantilismo, a quen se lle deixa un prato de comida e unha copa de licor é a Papá Noël.  

(Artigo publicado no especial Nadal da edición Barbanza de La Voz de Galicia)