VIAXEIROS POR ÁFRICA

Por Pepe de Rocaforte

Para localizar o lugar onde vira a referencia a un trotamundos galego convertido en feiticeiro dunha tribo africana estívenlle botando unha ollada a tres libros de exploradores portugueses. Un deles, “Como eu atravesei a África”, de Alexandre da Serpa Pinto, e outros dous, “De Benguella às terras de Iácca” e “De Angola à contra-costa”, de Hermenegildo Capelo e Roberto Ivens.

            En ningún deles dei co que buscaba, pero en cambio localicei unha curiosa información que me pasara totalmente desapercibida cando, hai xa anos, lera eses libros.

            Para poñer un pouco en antecedentes a quen lle poida interesar contarei que por decreto de 11-5-1877 o oficial da mariña Hermegildo Capelo foi elixido para dirixir unha expedición científica, auspiciada pola “Sociedade Geográfica” portuguesa, dirixida a explorar os ríos Cuango e Zaire e levantar mapas das terras da África centro-austral. Para acompañalo Capelo elixiu ó tamén mariño, Roberto Ivens. E a eles uniríase o militar Serpa Pinto, con quen axiña empezarían as discrepancias sobre os traballos a realizar.

            A intención de Serpa Pinto era (ó meu parecer) emprender unha viaxe aventureira para atravesar o continente desde o Atlántico ó Índico, máis que dedicarse á misión encomendada. Así as cousas, en Caconda, unha vila da provincia angolana da Huíla, ó non poder impoñer as súas pretensións, decidiu proseguir adiante pola súa conta, deixando reducidos practicamente á metade os abastecementos e a xente con quen contaba a expedición.

            No libro de Capelo e Ivens coméntase o “incidente” do seguinte escueto modo ó final do capítulo VII do seu libro: “Até Cassanje, camaradas e amigos. Silenciosos e cabisbaixos separàmo-nos”.

            Tiñan xa na imprensa “De Benguella às terras de Iácca” cando recibiron un exemplar do libro de Serpa Pinto, “Como eu atravesei a África”, editado en Inglaterra. No capítulo V do primeiro tomo, titulado “Vinte días de agonía” encontráronse cunha versión moi particular de Serpa Pinto sobre a separación, e daquela agregaron ó seu texto unha “Nota importante”, onde se defendían das acusacións do militar aristócrata.

            Todo esto fíxome meditar un pouco sobre as diferenzas de carácter entre uns viaxeiros e outros, e o fiables que en ocasións poden ser as informacións dunha e outra parte. Tamén (e principalmente por eso me animei a escribir estas liñas) me confirmei na necesidade de, cando un libro nos parece interesante (e ás veces aínda que non nos interese tanto), volvelo ler ó cabo do tempo. Seguramente descubriremos nel cousas importantes, ou polo menos aproveitables, que na primeira lectura nos pasaran desapercibidas.