Polas animadas fragas do Mero

            

                                                                       Por Fuco Pérez Sensegundo

O día vinteoito de novembro do 2012 deixamos a comodidade dos nosos fogares para afrontar a inclemencia do tempo outonal na atractiva fraga de Cecebre, o escenario que outrora albergaba ós personaxes do Bosque Animado de don Wenceslao Fernández Flórez. Alí, segundo opinión da maioría, non atopamos este sábado ós personaxes das súas novelas, pero para un, que sempre pensou que a fantasía forma parte do cotián, pareceulle ver nalgún lugar ó acubillo dun salgueiro que estende as súas pólas sobre o Mero á mesmísima Marica da Fame, co seu rostro osudo aprendendo as artes de meiga cunha galiña comesta polo raposo, da que ía depenicando anacos para un caldo de verdura roubada nalgunha horta ben abrigada.

            O camiño realmente comezou no Burgo ou máis exactamente na igrexa de santa María do Temple, ó mesmo lado do famoso paraugas que lle dá nome e alcume á zona, templo con raíces templarias, daqueles anos nos que os camiños a Compostela tamén pasaban por aquí, e cruzaban a ponte sobre a ría, unha ponte custodiada por esta e pola igrexa de Santiago do Burgo, dous sentinelas de luxo para tan portentoso vieiro.

            E logo da ponte, colgado do viaduto da autopista A9, un deses seres entrañables e fantásticos, un dos gordos de Ramón Conde, pendurado dun bambán que o vento mareiro abana de cando en vez, deunos paso, sen perder a beira do río, a todo un mundo de fantasía, aínda que neste primeiro tramo a paisaxe fabril prevalece deixándose comer, pouco a pouco polas novas urbanizacións onde antes, nos tempos de María Pita, aquí ficaban os arrabaldes da cidade herculina.

            Camiñamos baixo a ameaza de chuvia contemplando, un servidor, como un pau da luz discutía cun vello carballo que lle chamaba intruso e insensible á vida por ser un pau seco, sen máis arte que a de soportar uns arames, ó que este se defendía dicíndolle que lonxe de ostentar florituras de verdor primaveral, el era o encargado de levarlle a luz para alumear as noites dos paisanos, el levaba a corrente eléctrica para os seus calefactores, el era... e este tamén era... e nesta discusión os deixamos preto da presa da Telva, onde segundo nos informa un dos camiñantes se recolle a auga que mata a sede coruñesa.

Xa deixamos atrás o mundo industrial, e o río servindo sempre de guía, foinos levando por novas paisaxes que por veces facían aparecer na espesura fantasiosas imaxes que se nos antollaban vixiantes dos camiños, talvez algún Fendetestas apaciguado que agardaba encontrar a calquera solitario paseante con quen regatear o produto do seu atraco trabuco en man. E andando por unha paisaxe de pequenos “fins de semana”, de súpeto, aló contra o fondo do camiño, perdido entre unha manchea de ramada seca, vimos vir ó galope un cabalo branco cun cabaleiro de capa e barba canosa que ó vernos refreou a marcha, e ficamos mirándoo coma quen vise ó mítico Galaaz perseguindo o Santo Grial por algunha das igrexas que se agochan nas profundidades daqueles roteiros.

            O outono co seu esplendor de ocres, verdes e grises envólvenos nas fantasías con que se anima o bosque cos seus mil sons. Como tamén nos anima o paso do tren, evocador do paso da vida, como un raio fugaz, e que pena non encontrar por alí a Furacroios, aquel rapaz que outrora lle poñía pedras na vía para que o tren, co abaneo, soltase pedras de carbón que logo el recollía para lle vender ós paisanos.

            O bosque é pícaro, ten sorna, e moito instinto para sobrevivir. Nalgún agochadoiro desta fraga, sentindo o rumor do río que pasa maino, escoitamos o renquear de Geraldo, o poceiro coxo, coa súa pata de pao que, coa humidade destes días rincha como unha porta mal aceitada, mentres el mira como o río vai movendo muíños e algún día moveu serradoiros. E vén aí, coa súa perna rinchadora procurando un encontro fortuíto con Hermelinda, a muller dos seus amores, e con quen nas noites de tormenta soña e se imaxina acubillado polos seus brazos gordechos, pero Hermelinda ten outras aspiracións e preferiu marchar da fraga para se converter en criada de cascarilleira nalgunha casa da pescadería coruñesa. 

            Na nosa andaina, as vacas están por todas partes, protexidas con modernos pastores

eléctricos, e unha delas míranos, como aquela que miraba a Castelao e dicía, “bó, só é un home con gafas”. Pero esta non, esta míranos como intrusos, ela que é descendente directa daquela que pariu na casa do crego o día que Fendetestas decidiu asaltala, e os criados non se daban ben co labor paridoiro, e el, o bandido da fraga, un corazón bondadoso como era a pesar de todo, desprendeuse da máscara, pousou o trabuco onde non estorbase e meteu man no labor para sacar o becerro que tres criados non eran quen de sacar.

            Eu quixera ser acólito de Fendetestas.

            O camiño é suave, pausado, demasiado pausado, e a estas alturas do día xa non se ven camiñantes, ou paseantes, nin ciclistas domingueiros que ata hai un ou dous quilómetros se cruzaban  con nós e nos daban os bos días con educación aldeá; e aló, contra a outra beira do Mero, un home de pel branca, de pucha e traxe arrugado, de coma quen durmira con el postos, lémbranos a alma de Fiz Cotobelo, o emigrante en Cuba que non quixo ficar aló, que tivo morriña da nosa chuvia, das brétemas e do canto do galo nas mañás de raiola quenturenta, e volveu para camiñar pola fraga agardando que chegue a primavera, cando os lagartos saen dos seus acochos, coa segreda intención de botar man dun para poder cumprir coa promesa de peregrinar a santo André de Teixido, a onde vai de morto quen non foi de vivo, e a onde por mor dos labores da vida el non puido ir cando o sangue corría polas súas veas, e na vez de cumprir co santo decidiu cumprir cos seus soños, e viaxou ó outro lado do mar coa esperanza de volver rico para casar coa moza máis guapa, rica e ben dotada de toda a bisbarra, pero a emigración como a fortuna é moi traidora, e todo son ilusións cando saes pero aló as cousas non sempre son como un as soña e todo ficou nunha esperanza.

            E así andando, ó cabo de tres ou cinco horas de andaina chegamos á casa de don Wenceslao, onde fomos acollidos como hóspedes de luxo, e como tales alí nos contaron a vida da familia que alí morou e as andainas de quen tal mansión gobernou, e amosáronnos a casa, os seus libros e ata a súa cama. E saímos xa ben pasada a unha da tarde, a hora na que as toupeiras se agochan detrás da árbore das moreiras para facer cousas que non nos son permitidas descifrar, e entón o ceo, a nós que profanamos en tan sinalado día a fraga onde os soños son realidade, ameazounos coa súa ira, e a ira chegou cun chover que era arroiar, e daquela, xa camiño dos coches, sentimos como de nós se rían Fendetestas e o señor cura mentres compartían un bizcoito de manteca de porco con grolos dun viño tinto e espeso ó acubillo dun pendello, sentados sobre un arado de pau, para celebrar a paridura dunha vaca; e desde aló, dunha especie de abrigo ou furna ou acubillo que non podíamos ver moi ben, chegábannos as risas de pracer de Geraldo e Hermelinda cando ela lle dicía a el sácame esa perna de encima, a perna de pau do poceiro que non lle facía cóxegas; e máis acó Marica míranos pasar con ollos de desconfiada, remexendo na pota onde cocía o pouco que aproveitou da galiña raposada, cantando feliz porque hoxe ten un caldo e é, ou séntese, a muller máis rica do mundo; e desde a outra beira Fiz de Cotobelo, vagando por entre as árbores, co rostro tristeiro quéixase, que hoxe só ve lesmas e ningún lagarto, quéixase e di que ata para morrer hai que ter sorte, e incluso ata para ser alma en pena. Que triste é a súa vida.

            Chegamos ós coches, e a un servidor, quedoulle no peito un como que non sei, un algo de desacougo, como se deixando os camiños da fraga e as beiras do Mero deixase media vida. E quedáronme ganas de volver.